APA Formatı Nedir? APA Stili Kaynak Gösterme Nasıl Yapılır?
Akademik Çalışmalar için APA Formatı
“American Psychological Association (APA) tarafından benimsenen APA formatı, özellikle sosyal bilimlerde alıntı yapmak için kullanılan en yaygın stillerden birisidir. Bilinen diğer yaygın akademik alıntı stilleri ise şunlardır: Modern Language Association of America (MLA), Chicago/Turabian, ve Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE).
IEEE atıf stili, makalenin metninde köşeli parantez içinde verilen alıntı numaralarını kullanan numaralandırılmış bir referans stilidir ve ağırlıklı olarak mühendislik alanında tercih edilmektedir. IEEE stilini daha sonra ayrı bir makalede ayrıntılı olarak ele alacağız. APA formatı için özet bir rehber niteliğinde olan bu çalışmada özellikle 2019 yılında yeni versiyonu yayınlanan APA 7. Edisyon ile getirilen yeni kural ve güncellemelere yer verilmiştir. APA formatını ayrıntılı olarak tartışmadan önce, akademik kaynaklarda referans gösterme ve doğru alıntı yapmanın neden önemli olduğunu açıklayacağız.
Akademik Eserlerde Kaynak Gösterme ve Doğru Alıntı Neden Önemlidir
Akademik eserlerde referans gösterme, eserinizde faydalandığınız kaynakları kabul etmeyi ve bunları uygun şekilde okuyucuya göstermeyi amaçlamaktadır. Kendi çalışmanızda kullanılan ve referans aldığınız diğer araştırmaları ve fikirleri tanımanıza olanak tanır. Ayrıca, akademik referans, çalışmanızda ortaya koyduğunuz argümanlarınızı doğrulamanıza ve onları güçlendirmenize de katkı sağlar. APA formatını benimseyen akademik çalışmalarda, eserinizde alıntılanan yazarların ve eserlerinin ayrıca metin sonunda yer alacak olan referans listesi ve kaynakçada da alfabetik sıraya ve APA formata uygun olarak listelenmesi gerekmektedir.
Eserinizde her bir kaynağa atıfta bulunmanın birtakım önermeleri vardır. Akademik referans, okuyucular için işlediğiniz bir konunun ilk ve tek yazarı olmadığınızı gösterir. Dahası, okuyucularınızın bilginin ne kadar eski olduğunu incelemelerine ve yazarların yeni yaklaşımlar oluştururken başkalarının fikirlerinden ne ölçüde faydalandığını anlamalarına olanak tanır. Dolayısıyla, bu süreç okuyuculara referansları izleme ve yazar tarafından ortaya konulan belirli bir yaklaşım hakkında daha fazla fikir edinme fırsatı verir.
“Akademik Referans ve Alıntı Yapmanın Önemi” adlı makalemizde de tartıştığımız gibi, eserinizde başkalarının düşüncelerinden bir şekilde etkilenerek ortaya koyduğunuz fikirleri ve bulguları ilgili yazarın düşüncelerini olduğu gibi alıp kullanmasanız, kelime ya da cümleleri büyük ölçüde değiştirseniz bile yine de ilgili kaynağa eserinizde yer vermeniz gerekmektedir.
Akademik hırsızlık olarak da nitelenen intihal, başka birinin çalışmasını kendi eserinizmiş gibi kullanma eylemidir. Yaygın intihal örnekleri, metinleri veya fikirleri kaynak göstermeden kopyalamak, yanlış referans vermek ve hatta başka birinin orijinal cümle yapısına atıfta bulunmadan cümleleri değiştirerek yeni kelimelerle ifade etmektir. Bu nedenle, kaynaklarınıza uygun şekilde atıfta bulunmamak, bir intihal eylemi olarak kabul edilmektedir ve bu durum üniversite ödevinden düşük not almaktan akademik pozisyon kaybına veya doktora yaptığınız bölümden atılmanıza kadar bir yığın yaptırıma yol açabilir.
İntihalin Bir Dolandırıcılık ve Hırsızlık Eylemi Olarak Kabul Edildiğini Unutmayın
Cambridge Üniversitesi’ne göre, bir başka yazara ait eserin bir parçasının, orijinal esere atıfta bulunmadan kendi çalışması gibi göstermek suretiyle çalışmasında yer verilmesi intihal olarak kabul edilmektedir. Bir başka deyimle, intihal bir dolandırıcılık eylemidir çünkü hem başkasının fikirlerini çalmayı hem de sonrasında bu konuda dürüst davranmamayı içermektedir. ABD Office of Research Integrity kurumu, intihalin hem fikri mülkiyetin çalınması veya kötüye kullanılması hem de başka birinin çalışmasının atıf yapılmadan kopyalanması nedeniyle cezayı gerektiren bir eylem olması nedeniyle ciddi bir suç olarak görmektedir.
İntihal Nasıl Önlenir?
İntihalden nasıl kaçınılması gerektiğine ilişkin ipuçlarını aşağıda bulabilirsiniz:
- Kopyala-Yapıştır Yönetiminden Mutlaka Kaçının
İnternet’in yaygınlaşmasıyla birlikte bilgiye erişim oldukça kolaylaşmış olmasına rağmen bu durum akademik çalışmalar için zaman zaman handikaba da yol açabilmektedir. Bunlardan bir tanesi de internette yer alan kaynakların kopyala-yapıştır yöntemiyle yapılan ve kaynak belirtmeden yapılan alıntılardır. Kopyala-yapıştır yöntemini önlemenin en iyi yolu, kaynakta yer alan metni kaynağını da belirtmek suretiyle başka kelimelerle ifade etmektir (paraphrasing).
- Alıntıyı Olduğu Gibi Kullanmaktan Kaçının
Orijinal eserden yapmış olduğunuz birebir alıntıları intihalden kaçınmak için mutlaka tırnak işareti içerisinde alıntılayın ve sayfa numarasıyla birlikte kaynağı göstermeyi ihmal etmeyin.
Metin içi kaynak göstermede, yazarın soyadı, eserin yayın yılı ve sayfa numarası eklenmelidir.
- Telif Hakkı Sahibinden İzin Alınmayı İhmal Etmeyin
Çalışmanızda telif hakkıyla korunan bir eser kullanmanız durumunda, telif hakkı sahibinden izin almanız önerilmektedir. Böyle bir durumda, yazılı izin veya izin belgesini belirten bir e-posta temin edilmesi tercih edilmelidir.
- Kendi Eserlerinizden İntihalden Kaçının
Self-plagiarism (öz intihal) olarak ifade edilen yazarın kendi eserlerinden alıntı yaparken de intihale düşmemesi gerekmektedir ve en yaygın intihal türlerinden birisi olarak görülmektedir.
Öz intihal, yazarın daha önceki eserlerini sanki yeni basılmış bir esermiş gibi yayınlanmasıdır. Bu gibi durumlarda, yazarlar genellikle önceki çalışmalarını, resimlerini veya fotoğraflarını kaynak göstermeksizin yeniden kullanmaktadırlar.
- Sonradan Referans Ekleyeceğiniz Cümlelere Not Düşün
Bir metni alıntıladığınızda veya başka kelimelerle ifade ettiğinizde, ilgili kaynakları daha sonra eklemeyi planlıyorsanız ilgili cümlelere notlar ekleyebilir ya da fosforlu bir kalemle vurgulayabilirsiniz. Kaynakçalarını ekledikten sonra ilgili notları kaldırabilirsiniz. Böylece kaynak eklemeyi ihmal etmemiş ve yanlışlıkla intihal durumuyla karşı karşıya kalmamış olursunuz.
- Otomatik Alıntı için Microsoft Word Referans Modülünü Kullanabilirsiniz
Alıntılarınızı daha sonra eklemek istemiyorsanız Microsoft Word Referans Modülü veya başka bir araç kullanarak alıntılarınızı anında ekleyebilir ve referans listenizi otomatik olarak oluşturabilirsiniz. Bunu yaparak hem metin içi alıntılarda hem de kaynakça listesinde tüm kaynaklarınıza uygun şekilde alıntı yapıp yapmadığınızı kontrol etmeniz gerekmez ve her kaynağı eksiksiz eklediğinizden emin olursunuz.
- Kaynaklarınızı Mutlaka Kaydedin
Kaynaklarınızı kaydetmek size onları takip etme fırsatı verecektir.
- İntihal Denetimi (Benzerlik Raporu) Yaparak İntihal Oranınızı Tespit Edin
İntihal denetimi (benzerlik raporu), bir belge içinde intihal yapılan bölümlerin ne oranda ve hangi kaynaklardan yapıldığını tespit etme sürecidir. İntihal denetimi çeşitli şekillerde yapılabilmektedir. İntihal kontrolü yapmak için pek çok araç vardır. Turnitin söz konusu programlar arasında en çok bilinen araçlardan birisidir. Bunlar arasında en güvenilir olanlardan birisine karar verin ve benzerlik raporu için eserinizi kontrol edin. Makalenizi yüklediğinizde, program çalışmanızı inceleyecek ve metninizin benzersizlik yüzdesini de içeren bir intihal (benzerlik) raporu oluşturacaktır. Raporda, kopyalanmış olan kelime ya da ifadeler vurgulanacak ve aynı içeriğe sahip kaynakların bir listesi de sunulacaktır.”
Kaynak: Best Edit & Proof. “APA Formatı Nedir? APA Stili Kaynak Gösterme Nasıl Yapılır?”. Erişim 3 Ocak 2022.
https://besteditproof.com/tr/academy/apa-formati-nedir-apa-stili-kaynak-gosterme-nasil-yapilir
“Citation Style Language” Uygulaması: APA Kaynak Gösterme Biçiminin
Türkçeye Adaptasyonu
Kasım Binici
“Bilimsel bilgi, belirli bir birikim sonucunda oluşur. Bu nedenle bilimsel çalışmalar yapılırken daha önce yapılmış araştırmaların incelenmesi, bilimsel araştırma yöntemleri gereğince bir zorunluluktur. Akademik çevrede çalışmayı yapan kişiden yararlandığı kaynakları referans göstermesi beklenir. Burada amaç bilimsel iletişimi sağlamaktır. Bu nedenle bilimsel yayıncılıkta kaynak gösterme bir kural olarak kabul edilmekte ve bilim etiğinin temel konuları arasında değerlendirilmektedir. Bu etiğin bir gereği olarak hemen hemen her disiplinde araştırma metinlerinin yazımına ilişkin bir dizi kurallar ortaya çıkmıştır. Üniversite, dernek ve yayıncı gibi kuruluşlar yayınlayacakları metinlerde bütünlüğü sağlamak için söz konusu kuralları oluşturmaya başlamışlardır. Bu kapsamda özellikle tez metinlerinin hazırlanmasında üniversitelerin yazım kuralları dikkat çekmektedir. Benzer şekilde her akademik derginin de yazım kuralları mevcuttur. Üniversiteler veya dergi editörleri yaygın yazım kurallarını önerebildikleri gibi kendine özgü yazım kuralları da geliştirmişlerdir. Bilimsel dergi ve diğer bilgi kaynaklarının artması dolayısıyla her kaynağın yazım kurallarının farklı olması ve zaman içerisinde değişime uğraması araştırmacıların işlerini güçleştirmiştir. Soruna çözüm bulma bibliyografya yönetim araçlarının ortaya çıkışını kaçınılmaz kılmıştır. Bibliyografya yönetim araçlarının ilk örneği 1989 yılında ortaya çıkan EndNote yazılımıdır (Mead ve Berryman, 2010, s. 389). Günümüzde kullanılmakta olan birçok bibliyografya yönetim aracı bulunmaktadır (comparison of reference management software. (t.y.)). Araştırma kütüphanelerinin web sayfaları ve konu ile ilgili literatür kısaca incelendiğinde akademik çevrede en popüler yazılımların EndNote, RefWorks, Zotero, Mendeley (Childress, 2011, s. 144; Hensley, 2011, s. 205) olduğu görülecektir. Söz konusu programların kimi özellikleri öne çıksa da bütün programlar hemen hemen aynı işlevleri yerine getirmektedir. Adı geçen programlar, veri tabanlarından bibliyografik künye aktarımı, kişisel veri tabanı oluşturma, pdf dosya yönetimi ve kaynak gösterme gibi temel işlevleri gerçekleştirmektedir. Yayınevleri tarafından desteklenen ve pazarlanan yazılımlar olduğu gibi tamamen açık kaynak kodlu ve ücretsiz programlar da bulunmaktadır. EndNote ve RefWorks programlarının tersine Zotero ve Mendeley programları ücretsizdir. Türkiye’deki akademik kütüphanelerin web sayfaları incelendiğinde EndNote programının tercih edildiği anlaşılmaktadır. İster ücretli ister ücretsiz olsun her dört programda da Türkçe yazılmış veya Türkçeye uyarlanmış kaynak gösterme dosyası neredeyse yoktur.
Araştırma Sorunu ve Konunun Önemi
Bibliyografya yönetim programlarının akademik yaşamda yerini almasıyla birlikte neredeyse bütün bilimsel veri tabanlarından bu programlara veri aktarımı desteklenmiştir. Bibliyografya yönetim programları sayesinde kişiler sahip oldukları yayınlar için bir veri tabanı oluşturabilirler. Yine bu programlar aracılığı ile araştırma metnini yazarken var olan kaynak gösterme biçimini seçerek gönderme ve kaynakça oluşturabilirler. American Psychological Association (APA) and Modern Language Association (MLA), kaynak gösterme biçimi örnek olarak gösterilebilir. Türkiye’de de söz konusu biçimler yoğun olarak kullanılmaktadır. Çoğu Türkçe araştırma metinlerinde her ne kadar bu biçimler kullanılsa da Türkçeye özgü bazı etiketlerin seçilmesi gerekmektedir. Bibliyografya yönetim programlarında Türkçeye uyarlanmış kaynak gösterme biçimi dosyalarının olmaması, araştırma metni yazımında söz konusu programları Türk yazarlar açısından işlevsiz bırakmaktadır. Yazarlar, bibliyografya yönetim programlarını kullansalar bile kaynak gösterme işlemini el yordamıyla hazırlamak zorunda kalmaktadırlar. Türkçe yazılacak araştırma metinlerinde bibliyografya yönetim programlarının kullanımın mümkün kılmak bu çalışmanın önemini ortaya koymaktadır. Ayrıca yayın faaliyetlerinde bulunan üniversite, dernek ve yayıncıların kaynak gösterme biçimlerinin Citation Style Language (CSL) uygulamasında oluşturulmasını teşvik etmek çalışmanın amaçlarındandır. Çalışmanın bir diğer amacı da yaygın kaynak gösterme biçimlerinin Türkçeye uyarlanmasıdır.
APA’ dan APA-TR’ ye
APA, Amerikan Psikoloji Derneği tarafından geliştirilen yayın biçimlendirme stili olup dernek adının kısaltmasıyla anılmaktadır. Söz konusu stil, daha çok kaynak gösterme biçimi ile tanınmaktadır. Bilimsel çalışmalarda kullanılan bu kaynak gösterme stilinin orijinal dili İngilizcedir. Psikoloji disiplini için geliştirilen APA, diğer disiplinlerde de kullanılan uluslararası bir sistemdir. Türkçe yazılan bir araştırma metninde APA kaynak gösterme biçimi kullanılacak ise APA’daki İngilizce etiketlerin çevrilmesi gerekmektedir. Sayfa sayısı, tarih formatı, editör gibi etiketler Türkçe dil bilgisi kurallarına uygun olarak verilmelidir. Örneğin, iki yazarlı bir esere yapılan göndermede APA’ da yazar soyadı arasında “and” etiketi, Türkçe kullanımda “ve” etiketi olarak kullanılır. Böyle bir uygulamanın Türkiye’deki akademisyenler arasında uygulandığı görülmektedir. APA’nın beşinci basımının Türkçeye çevrilen bir kitapta metin içi gönderme ve künyelerde yayın dili İngilizce olan eserlerde İngilizce etiketler, yayın dili Türkçe olan eserlerde Türkçe etiketler tercih edildiği görülmüştür. Kimi durumlarda da tamamen İngilizce etiketler kullanılmıştır (Ekşi, 2009). Benzer uygulamaları kimi üniversite tez yazım kurallarında da görmek mümkündür. Kaynak gösterme kuralı olarak tercih edilen bu yöntemde CSL uygulamasında biçim dosyasını hazırlamak neredeyse olanaksızdır. Ayrıca mantığı zorlayan bir uygulamadır. Örneğin yayın dili Türkçe ve İngilizce dışında olan eserler için hangi etiketlerin seçileceği belli değildir. Dahası kaynak göstermedeki dil birliğini bozmaktadır. APA’nın Türkçeye uyarlanmasıyla ilgili bir çalışma da Kurbanoğlu (2004) tarafından hazırlanan “Kaynakça Gösterme El Kitabı” olmuştur. Eserde APA’nın genel kabul gören kuralları Türkçe örnekleriyle birlikte verilmiştir. Ekşi (2009) editörlüğünde çevrilen eserin aksine bu eserde metin içi gönderme ve künyelerde Türkçe etiket kullanılmıştır. İki eserde de APA’nın beşinci edisyonundan yararlanılmasına karşın farklı etiketlerin yeğlediği görülmektedir. Çalışmada, her iki kaynaktan da yararlanılmıştır. “Kaynakça Gösterme El Kitabı“nda, Türkçe ’ye uyarlama daha yoğun işlendiği için, çalışmamızda bu eser baz alınmıştır. Eser üzerinde yapılan incelemede Türkçe dil yapısına göre uyarlanan etiketler tespit edilmiştir. Etiketler Tablo I’de gösterilmiştir. Yapılan incelemede APA’dan Türkçeye yapılan uyarlamaların iki yönlü olduğu görülmüştür. Birincisi etiketlerin bire bir çevirisi, ikincisi etiketlerin Türkçe dil bilgisi kurallarına uyarlanması olmuştur. Türkçe dil bilgisi kurallarına uyum bazı etiketlerin künye içerisindeki yerinin değiştirilmesini gerektirmiştir. Dolayısıyla yeni bir kaynak gösterme biçimi ortaya çıkmıştır. Bu sisteme APA-TR demek yerinde olacaktır. Kaynakça Gösterme El Kitabı’nda yerelleştirilen etiketler şunlardır: APA’da kullanılan “and, n.d., et al., p., pp., eds., trans., ed., unpublished” etiketleri sırasıyla “ve, t.y., ve diğerleri, s., ss., ed., çev., bs., yayımlanmamış” şeklinde çevrilmiştir. Üç ve daha fazla yazarlı eserlerde “and” etiketi önünde kullanılan “, ” karakteri kullanılmamıştır. İngilizcede sırasal rakam ile birlikte kullanılan son ek yerine Türkçede geçerli olan “ . ” işareti kullanılmıştır. APA’da künye içerisinde eserin yayın tarihi ve erişim tarihi verilmektedir. Bazı eserlerde yayın tarihi için kullanılan “yıl, ay gün” biçimi APA-TR’de “yıl, gün ay” şeklinde kullanılmıştır. Erişim tarihi için kullanılan “ay gün, yıl” biçimi yerine de “gün ay yıl” biçimi seçilmiştir. APA’da elektronik yayınlarda kullanılan “Retrieved ……… from……..” etiketi yerine “……… tarihinde ……… adresinden erişildi” etiketi kullanılmıştır. CSL dilinde “retrieved”, “from” etiketleri ayrı olduğu için çalışmamızda “retrieved” etiketi “tarihinde”, “from” etiketi ise “adresinden erişildi” şeklinde yerelleştirilmesi yapılmıştır. APA’da bir kitap içerisinde yayımlanan yayına yapılan atıflarda eser adında önce kullanılan “in” etiketi, Türkçeye “içinde” olarak çevrilmiş ve eser adından sonra kullanılmıştır. Dolayısıyla “tarih”, “tarihinde”, “adresinden erişildi”, “içinde” etiketlerinin künye içerisindeki yerleri değişmiştir. Kaynakça Gösterme El Kitabı’nda yerelleştirilen bu etiketler çalışmamızda olduğu şekliyle kabul edilmiştir. Ancak yerelleştirilen bazı etiketler için yeni öneriler getirilmiştir. Kitap, ansiklopedi, sözlük künyelerinde cilt bilgisini gösteren “vol., vols.” Etiketleri “cilt” olarak çevrildiği anlaşılmaktadır. APA’da cilt bilgisi kısa etiketlerle gösterildiğinden çalışmamızda “cilt” etiketi “c.” Kısaltması ile gösterilmiştir. Benzer şekilde toplantı adından önce kullanılan “Presented at the……” ifadesi toplantı yerinden sonra “….’da sunulan bildiri” elektronik bildirilerde ise toplantı adından sonra “…..’nda sunulan bildiri” şeklinde yerelleştirilmiştir (Kurbanoğlu, 2004, s. 77,98). Etikette kullanılan “da” eki “de” olarak değişebilmektedir. Bu tür etiketler kaynakça yönetim yazılımlarında kaynak gösterme biçiminin yazımını zorlaştırmaktadır. Sabit bir etiket kullanmak işleri kolaylaştıracaktır. Bu nedenle toplantı adından sonra “…….., sunulmuş bildiri” etiketini kullanmak yerinde olacaktır. Benzer şekilde poster içinde “……, sunulmuş poster” etiketi kullanılması sorunu ortadan kaldıracaktır. APA’nın 6. Versiyonunda elektronik kaynaklar için yeni kurallar belirlenmiştir. Elekt-ronik kaynaklar için yapılan değişiklikler ve eklemeler Derneğin web sitesinden erişimi sağlanmaktadır (American Psychological Association, 2012). Çalışmamızda elektronik kaynaklar ve diğer değişen kurallar için 6. Versiyondaki kurallar öngörülmüştür”.
Kaynak: Binici, Kasım. “Citation Style Language Uygulaması: APA Kaynak Gösterme Biçiminin Türkçeye Adaptasyonu”. Bilgi Dünyası Dergisi 14/2 (2013), 409-413.
American Psychological Association (APA) hakkında daha çok bilgi almak istiyorsanız. APA’nın resmi sayfasına aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
